Toan tính về một vùng nhận diện phòng không phi pháp
Sau hàng
loạt hành động đơn phương, trái với luật pháp quốc tế trên Biển Đông, Trung
Quốc còn đang đe dọa thành lập một vùng Nhận diện phòng không (ADIZ) để kiểm
soát vùng trời.
Các báo cáo về kế hoạch của Trung
Quốc tuyên bố ADIZ đã xuất hiện trên các phương tiện truyền thông từ cuối tháng
5 và biện pháp khiêu khích này được cho là giống như những gì nước này đã làm
trên biển Hoa Đông nhằm củng cố yêu sách của mình.
Mối quan tâm về khả năng Trung Quốc
thành lập ADIZ gia tăng mạnh mẽ vào tháng 6 khi các chiến đấu cơ Trung Quốc
liên tiếp xâm nhập vào ADIZ của Đài Loan 5 lần trong 10 ngày - một động thái
chưa từng có tiền lệ. Đáng chú ý, việc máy bay quân sự Trung Quốc áp sát Đài
Loan diễn ra sau khi chiếc máy bay vận tải quân sự C-40A thuộc hải quân Mỹ nhận
được sự cho phép và bay vào không phận Đài Loan ngày 9/6.
Trước đó, vào ngày 31/5, tờ South
China Morning Post đã dẫn nguồn tin từ quân đội Trung Quốc cho hay, Bắc Kinh
đang lên kế hoạch thiết lập ADIZ ở Biển Đông. ADIZ được Trung Quốc đề xuất bao
trùm cả quần đảo Đông Sa (Pratas) ở phía Bắc Biển Đông, và cả 2 quần đảo Hoàng
Sa, Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam. Cũng theo nguồn tin này, Trung Quốc
chỉ đang chờ thời điểm công bố.
Tờ The Economist dẫn lời một cựu
giảng viên Học viện hải quân Đài Loan tại Cao Hùng cho biết, việc thiết lập
ADIZ trên Biển Đông đã được giới chức Trung Quốc "nhăm nhe" từ năm
2010, cùng thời điểm nước này thông báo với Nhật Bản về việc cân nhắc thành lập
ADIZ trên biển Hoa Đông.
Xây dựng và phát triển trái phép các
đảo nhân tạo, đặc biệt là các đường băng và hệ thống radar được xây dựng trên
các đá Chữ Thập, Subi và Vành Khăn ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của
Việt Nam diễn ra nhiều năm qua là một phần kế hoạch ADIZ của Bắc Kinh.
Và một khi các máy bay chiến đấu của
quân đội Trung Quốc được đưa đến, chúng có thể tham gia cùng máy bay cảnh báo
sớm và chống ngầm để thực hiện các hoạt động tuần tra ADIZ.
Không
có cơ sở pháp luật quốc tế
Thực tế, ADIZ là không phận trên một
khu vực, ở đó việc giám sát và kiểm soát máy bay qua lại được thực hiện vì lợi
ích an ninh quốc gia của nước tuyên bố ADIZ. Điều đó có thể có nghĩa là các máy
bay dân sự sẽ cần báo cáo sự hiện diện của họ với kiểm soát không lưu Trung
Quốc, và có khả năng bị chặn nếu không làm. Trong khi nhiều quốc gia đưa ra
ADIZ, khái niệm này không được xác định hoặc quy định bởi bất kỳ điều ước hoặc
cơ quan quốc tế nào.
Trung Quốc đã thiết lập ADIZ đầu
tiên vào năm 2013 trên biển Hoa Đông, bao trùm cả quần đảo Senkaku/Điếu Ngư
đang tranh chấp với Nhật Bản. Khi đó, Mỹ đã cấp tốc cho 2 oanh tạc cơ bay ngang
vùng này mà không hề xin phép, mục đích là chứng tỏ Mỹ không quan tâm gì đến
quyết định về ADIZ của Trung Quốc.
Tuy nhiên, việc Trung Quốc định thiết
lập ADIZ trên Biển Đông lại đi ngược với trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc,
cũng như cản trở tự do hàng hải và hàng không.
Tướng Charles Brown, người sắp kế
nhiệm Tướng David Lee Goldfein làm Tham mưu trưởng Không quân Mỹ bày tỏ: “Nó
tác động đến tất cả các quốc gia và nó thực sự chống lại một Ấn Độ-Thái Bình
Dương tự do và cởi mở, ảnh hưởng đến việc bay, đi tàu và hoạt động ở bất cứ nơi
nào luật pháp quốc tế".
Giám đốc Viện nghiên cứu hàng không
vũ trụ Trung Quốc có trụ sở tại Alabama (Mỹ), ông Brendan Mulvaney thì cho
rằng, tuyên bố thành lập ADIZ trên Biển Đông sẽ làm gia tăng căng thẳng quan hệ
với Mỹ và gây ra những rạn nứt không thể khắc phục trong quan hệ với các nước
láng giềng.
"Một ADIZ mới có thể mang lại
một số lợi ích chiến lược khiêm tốn cho Trung Quốc bằng cách kiểm soát một khía
cạnh khác của Biển Đông. Nhưng một tuyên bố như vậy về Biển Đông - vốn là trọng
tâm của một cuộc tranh chấp lãnh thổ 6 chiều, dường như khó hiểu đối với vùng
biển, đảo và rạn san hô trên đại dương - sẽ củng cố nhận thức rằng Trung Quốc
đang viết ra các quy tắc riêng bất chấp luật pháp quốc tế. Đây sẽ là một ví dụ
khác về việc Trung Quốc coi thường luật pháp quốc tế, không tuân theo trật tự
thế giới và các chuẩn mực quốc tế hiện nay", ông Brendan Mulvaney nhấn
mạnh.
Đồng ý với quan điểm này, Bộ trưởng
Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana hồi cuối tháng 6 khẳng định: "Nếu
Trung Quốc tuyên bố ADIZ với toàn bộ Biển Đông, điều đó đồng nghĩa họ đã cướp
lấy một vùng biển rộng lớn vốn luôn rộng mở cho các hoạt động đánh bắt cá và tự
do đi lại. Nếu Trung Quốc vẫn nhất quyết hành động, nguy cơ xảy ra các tính
toán sai lầm trên biển sẽ lên cao, dẫn tới các căng thẳng leo thang trong khu
vực".
Ông Delfin Lorenzana khẳng định,
Trung Quốc cũng sẽ vi phạm quyền của các nước liên quan đến những vùng đặc
quyền kinh tế theo Công ước quốc tế của Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) mà
nước này đã ký kết.
“UNCLOS cung cấp một khuôn khổ cho
việc quản lý các đại dương. Nhiều quốc gia sẽ coi ADIZ này là bất hợp pháp và
vi phạm luật pháp quốc tế”, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Lorenzana
nói.
Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng
Nhật Bản Taro Kono cũng lên tiếng về các hành xử của Trung Quốc trên Biển Đông,
gọi những hoạt động của Bắc Kinh trong khu vực chiến lược quan trọng này là
"vô cùng đáng báo động".
Gậy
ông đập lưng ông
Phân tích kỹ hơn, TS Trần Công Trục,
nguyên Trưởng ban biên giới Chính phủ nêu rõ: “Tôi cho rằng Trung Quốc sẽ chuốc
lấy hậu quả rất lớn về mặt pháp lý nếu đưa ra một sự vận dụng, giải thích mà cố
tình bất chấp tất cả những nguyên tắc luật pháp quốc tế có liên quan hoạt động
hàng không, trong lúc Trung Quốc vẫn đang là thành viên của Tổ chức Hàng không
dân dụng quốc tế (ICAO). Tôi cho rằng, tuyên bố đó về ADIZ nếu đưa ra sẽ bị vô
hiệu hóa, bởi vì các nước lớn có một nền hàng không mạnh chắc chắn sẽ có những
biện pháp để không chấp hành tất cả những điều phi lý mà Trung Quốc đưa
ra".
Trong trường hợp Trung Quốc vẫn cố
tình thiết lập ADIZ một cách bất hợp pháp để bảo vệ yêu sách phi lý của mình
trên Biển Đông, thì theo TS Trần Công Trục, hành động này càng làm cho quốc tế
nhận rõ hơn âm mưu, bản chất hoạt động của Trung Quốc và nước này sẽ rơi vào
thế yếu về mặt pháp lý, về mặt chính trị cũng như ngoại giao và đặc biệt về mặt
an ninh quốc phòng.
“Trong trường hợp ấy, Trung Quốc có
thể bị "gậy ông đập lưng ông", vừa không đạt được những bài bản đã
tính toán của họ trên Biển Đông, khu vực, kể cả vùng trời ở trên đó, lại vừa bị
thua thiệt, đuối lý, bất lợi và mất uy tín", TS Trần Công Trục nhấn mạnh.
Nói thêm về khía cạnh quan hệ ngoại
giao trong vấn đề này, học giả Peter Layton, Đại học Griffith, Australia thì
nhận định, trong bối cảnh dịch COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp ở Mỹ và các
nước phương Tây, Trung Quốc đang muốn tranh thủ để giễu võ, giương oai trong
khu vực.
Tuy nhiên, những động thái của Mỹ
như cử tàu chiến, máy bay chiến đấu và tàu sân bay tới Biển Đông, tập trận
chung với Philippines khiến Bắc Kinh hơi chùn, nhất là vào thời điểm quan hệ
hai nước khá căng thẳng. Cho nên, Trung Quốc cũng sẽ cân nhắc nhiều hơn tới
quan điểm của Mỹ trong vấn đề này.
Còn theo Giám đốc cơ quan Sáng kiến
Minh bạch Hàng hải (AMTI) Greg Poling, những hành động vừa qua của Bắc Kinh ở
Biển Đông là sự tiếp nối cách tiếp cận hung hăng hơn để khẳng định các yêu sách
lãnh thổ nhưng nó đang gây ra sự phẫn nộ hơn bao giờ hết của các nước láng
giềng Đông Nam Á. Trong bối cảnh đó, một tuyên bố về ADIZ sẽ gây tổn hại nghiêm
trọng trong quan hệ của Trung Quốc với các nước Đông Nam Á.
CAND- Vũ
Nhận xét
Đăng nhận xét